Rozpoczynamy nowy rok szkolny. Przygotowujemy miejsce na nowe podręczniki, realizujemy listę zakupów w dziale „back to school”, analizujemy i dopinamy plany lekcji i zajęć, do których wrócimy wraz z końcem wakacji. Na nowo włączamy tryb zadaniowy. W tych przygotowaniach towarzyszyć nam może ciekawość tego, co przed nami. Czujemy radość ze spotkań i powrotu do aktywności, za którymi zatęskniliśmy podczas wakacyjnej przerwy. Może się pojawić również napięcie i obawa, dotycząca tego, jak poradzimy sobie z wyzwaniami, które przyniesie ten kolejny etap. Po doświadczeniach związanych z nauką zdalną, nieobca stała się też niepewność co do tego, w jakich warunkach będziemy funkcjonować przez najbliższe miesiące. Zanim wpadniemy w wir obowiązków i odczujemy pierwsze oznaki zmęczenia, warto przypomnieć sobie to, o czym łatwo zapomnieć w codziennym zabieganiu, a co zyskało na znaczeniu zwłaszcza po okresie izolacji spowodowanej pandemią.
Zadbajmy o potrzeby rozwojowe
Zarówno z perspektywy życia szkoły, jak i codziennych oddziaływań wychowawczych ze strony rodziców, istotne jest uwzględnienie potrzeb rozwojowych uczniów. Dbając o realizowanie zadań, które wydają się oczywiste, czyli związanych z kształceniem i osiągnięciami szkolnymi, nie możemy pomijać potrzeby odbudowania relacji z rówieśnikami, pracy nad kształtowaniem systemu wartości, ale również – nie zawsze odpowiednio docenianej – umiejętności wykorzystania czasu wolnego, rozwijania pasji oraz odpoczywania i regeneracji sił. Dobrze, jeśli znajdziemy czas i uwagę dla wszystkich tych ważnych z punktu widzenia rozwoju dzieci i młodzieży obszarów. Nie sposób przecenić ich wpływu na kształtowanie się cech osobowości i kompetencji niezbędnych w życiu dorosłym. Pierwszym krokiem do zadbania o wszechstronny rozwój dzieci niech będzie uwzględnienie w naszych planach czasu na zajęcia… niezaplanowane. Odkryjmy twórczy potencjał rozwoju, jaki w nich drzemie.
Moc swobodnej zabawy
Dla młodszych dzieci swobodna zabawa to możliwość wyrażania uczuć i emocji, eksplorowania, poznawania siebie i świata. Jej pozytywny wpływ dotyczy kluczowych sfer rozwoju dziecka. Poprzez zabawę dzieci rozwijają koordynację i sprawność motoryczną. Aktywny wypoczynek wspomaga procesy koncentracji. Swobodna zabawa, ruch, zwłaszcza na świeżym powietrzu, w kontakcie z przyrodą, pozwala na uczenie się w sposób przyjemny i naturalny. Dziecięca zabawa to również szansa na zdobywanie umiejętności kontrolowania i samoregulacji zachowania, planowania i rozwiązywania problemów, niekiedy podejmowania wyzwań. Poprzez odgrywanie ról dzieci rozwijają umiejętności językowe i społeczne, uczą się przestrzegania reguł, a także empatii. Zabawa to aktywność, która z jednej strony pozwala się odprężyć, a z drugiej, sprzyja rozwijaniu motywacji i umiejętności dążenia do celu. Wyzwala w dzieciach kreatywność i twórcze myślenie, ale rozwija również rozumowanie logiczne. Zazwyczaj towarzyszy jej śmiech, co redukuje stres i wpływa pozytywnie na dobrostan psychiczny. To zapewne nie wszystkie z niezliczonych korzyści swobodnej zabawy. A jaka jest rola dorosłego w zabawie z dzieckiem? Pozwolenie dzieciom na podejmowanie inicjatywy i dyskretne dbanie o ich bezpieczeństwo. I jeszcze jedno: zrównoważanie czasu przeznaczonego na dodatkowe zajęcia i beztroską aktywność w formie zabawy.
Doceniajmy nie tylko oceny szkolne
O ile zapewnienie małym dzieciom rozwijającej aktywności poza czasem poświęconym na obowiązki szkolne nie wydaje się szczególnie trudne, to rodzice nastolatków stają przed zdecydowanie większym wyzwaniem, aby zadbać o potrzeby rozwojowe swoich pociech. Jak się zmierzyć z tym zadaniem? Zarówno w przypadku małych dzieci, jak i nastolatków warto pamiętać o umożliwieniu odkrywania i wzmacniania ich mocnych stron. Również tych, które wykraczają poza wyniki w nauce. Nie każdy uczeń może pochwalić się bardzo dobrymi i celującymi ocenami z przedmiotów szkolnych. Obserwujmy, czy wyniki w nauce są odpowiednie do posiadanych przez dziecko możliwości, aby nie zaniedbać posiadanego potencjału. Wspierajmy i zauważajmy wysiłek wkładany przez nie w pokonywanie trudności. Niemniej, doceniajmy zaangażowanie w rozwijanie pasji, zamiłowanie do sportu czy działań twórczych, wrażliwość na potrzeby innych, wolontariat, umiejętność opiekowania się zwierzętami, pielęgnowanie roślin czy inne zdolności, które sprzyjają budowaniu poczucia własnej wartości i pozwalają na osiąganie satysfakcji i zajmowanie się tym, co sprawia przyjemność.
Pozwólmy się ponudzić
Zapewne przedmiotem troski, ale i obszarem konfliktowym jest korzystanie przez dzieci z urządzeń cyfrowych. I tutaj znów zadbajmy o równowagę. Rozumiejąc rolę nowoczesnych technologii w zaspokajaniu potrzeby kontaktu z rówieśnikami, rozwijaniu zainteresowań czy zdobywaniu wiedzy bądź jako formy rozrywki, zachęcajmy do innych aktywności. Miejmy na uwadze, aby obok zadań do wykonania, znaleźć czas na odpoczynek. Pozwólmy zarówno dzieciom, jak i sobie na nudę…Choć nuda wywołuje zazwyczaj negatywne skojarzenia, to posiada twórczy potencjał. Nuda nie musi wiązać się z dyskomfortem ani poczuciem znudzenia, prowadzącym do bezładu myśli. Stan, w którym nasz mózg przestaje przyjmować nowe porcje wiedzy, uwalnia myślenie kreatywne. Nieustanny dostęp do urządzeń cyfrowych sprawia, że mózg pozostaje nieprzerwanie pod wpływem bodźców zewnętrznych, co ogranicza kreatywność i negatywnie wpływa na procesy uwagi. Odkładając smartfon w oczekiwaniu na autobus, podczas spaceru czy wykonywania innych mało absorbujących czynności, pozwalamy naszemu umysłowi na twórcze poszukiwanie rozwiązań. Aby osiągnąć taki korzystny dla mózgu stan, potrzeba jednak czasu na pokonanie niepokoju, jaki może pojawić się po ograniczeniu dostępu do urządzeń cyfrowych. Warto jednak popracować nad zmianą nawyków, tak swoich, jak i naszych dzieci, aby czerpać korzyści płynące z twórczego nudzenia się.
Dobrego nowego roku szkolnego!
Pamiętajmy, że na jakość życia wpływa zdrowy sen, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna, ale i wartościowe więzi społeczne. Dobremu samopoczuciu nie sprzyja nadmiar zadań czy poczucie samotności. Zróbmy w naszych planach miejsce na wspólne posiłki, czas dla najbliższych, życzliwość i pielęgnowanie relacji. Celebrujmy nawet najmniejsze osiągnięcia i pamiętajmy, że błąd to często tylko nieudana próba w procesie uczenia się. Nie umniejszając wagi zadań edukacyjnych, dbajmy o swoje zasoby i wszechstronne potrzeby rozwojowe.
Inspiracje zaczerpnięte m.in. z:
- Szymaniak J. „O generacji dotkniętej pandemią. Jak nadrobić zaległości powstałe w wyniku edukacji zdalnej?” Refleksje 5/2022. http://refleksje.zcdn.edu.pl/wp-content/uploads/2022/08/Refleksje-5_2022.pdf
- https://www.nowaera.pl/tydzien-dziecka-z-nowa-era/kreatywnosc-i-nuda-czyli-ciekawe-zwiazki
- „Swobodna Zabawa” – 30 korzyści dla rozwoju dziecka https://dbamomojzasieg.pl/wp-content/uploads/2021/03/swobodna-zabawa-scaled-1.jpg
