Obserwowane u dziecka objawy, które mogą wskazywać na przeżywanie kryzysu:
- nadmierna koncentracja na zagrożeniach,
- objawy lękowe,
- zaburzenia snu,
- regres w rozwoju,
- obniżenie nastroju,
- zmiana w okazywaniu emocji i uczuć,
- zachowanie i postrzeganie świata nieadekwatnie do sytuacji.
Czego nigdy nie powinniśmy robić:
- nie dziwmy się faktowi, że dziecko jest w kryzysie, to jest jego naturalna reakcja na traumatyczne wydarzenie; nie ma „śmiesznych” kryzysów; nie wyśmiewajmy, nie kłóćmy się, nie karzmy, nie zadawajmy zbyt dużo pytań i nie pouczajmy
- nigdy nie zaprzeczajmy uczuciom; nie udzielajmy rad typu: „weź się w garść, inni mają gorzej”, „nie bądź taki miękki”, „wyluzuj się”, „Bóg tak chciał”, „nic się nie stało”
- nie bagatelizujmy problemów dzieci i młodzieży, którzy czasami kryzysy przeżywają bardzo silnie; bądźmy czujni i upewniajmy się, czy nie pojawiają się samouszkodzenia albo myśli samobójcze
- nie straszmy psychologami, psychoterapeutami, psychiatrami, lekami; może niektórzy uczniowie będą potrzebowali skorzystać, albo już korzystają, z pomocy specjalisty lub też będą musieli zastosować leki, jeśli objawy kryzysu nasilą się albo nie przeminą
- doradzajmy żeby w kryzysie nie podejmować żadnych ważnych decyzji; jeśli ktoś nie jest w stanie znieść danej sytuacji, szczególnie z uwagi na psychiczne cierpienie, można (w konsultacji z lekarzem) wprowadzić leczenie farmakologiczne, co jest zdecydowanie lepszą metodą radzenia sobie z kryzysem niż środki odurzające
Podejmowanie pozytywnych działań:
- dbajmy o relacje i więzi z dziećmi; rozmawiajmy o epidemii i kryzysie, w sposób dostosowany do ich wieku, możliwości i potrzeb; zachęcajmy do rozmów i kontaktów zdalnych; uczmy prowadzenia rozmów wokół trzech płaszczyzn: faktów: co wiemy, jakie są nowe informacje; przekonań: jaka jest nasza opinia o epidemii, jak postrzegamy sytuację, co o niej myślimy; uczuć: jak się czujemy podczas epidemii, czego się lękamy, a co przynosi nam ulgę
- doradźmy dzieciom robienie przerw w rozmawianiu o epidemii, zaproponujmy wyszukiwanie pozytywnych informacji – np. wiadomości o osobach, które wyzdrowiały, informacji o niskiej śmiertelności, o krajach, które sobie radzą z epidemią, o osobach, które robią coś dobrego i skutecznie przeciwdziałają rozprzestrzenianiu się wirusa
- zwróćmy uwagę na umiejętność grupowania informacji:
― istnieją fakty, na które nie mamy wpływu i z którymi będziemy musieli się pogodzić, jesteśmy wobec nich bezradni,
― istnieją zdarzenia, na które mamy wpływ i możemy podjąć w tym zakresie działania (np. postępowanie zgodne z zaleceniami służb sanitarnych)
- wzbudzajmy refleksję na temat pozytywnych aspektów kryzysu – np. spędzajmy razem więcej czasu, interesujmy się sytuacją sąsiadów, wspólnie pomagajmy, uświadamiajmy, że obawa o bliskich i siebie są ważnymi dla nas wartościami
- zaproponujmy zaangażowanie w realizację przyjemnych aktywności – uprawianie hobby i poświęcanie czasu na swoje pasje
- dbajmy o zachowanie naturalnego rytmu dnia; doradźmy, by chodzić spać jak zwykle, „nawet jeśli nie zaśniesz od razu”, „poleż, pooddychaj, wycisz się”, „rano wstaniesz i podejmiesz swoje zadania”
- uczmy stosowania technik relaksacji, np. medytacja, trening autogenny Schultza albo Jacobsona